Προβληματισμοί και προτάσεις πάνω στο κείμενο
για δημόσια διαβούλευση στο
«Πρόγραμμα Καλλικράτης»
για δημόσια διαβούλευση στο
«Πρόγραμμα Καλλικράτης»
ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Ενόψει της κατάθεσης του νομοσχεδίου στη Βουλή σχετικά με τις αλλαγές που θα επέλθουν στο χώρο της Αυτοδιοίκησης επικαιροποιούμε τις απόψεις μας για το θέμα αυτό, ως αφορμή ανοικτού διαλόγου:
1) Κατά το παρελθόν και ενώ η κυβέρνηση της «Νέας Δημοκρατίας» προχωρούσε στο «Καποδίστρια 2» είχαμε ταχθεί εναντίον της μεταρρύθμισης για τρεις βασικούς λόγους:
α. Δεν υπήρχαν τα απαραίτητα χρήματα για την υλοποίηση της μεταρρύθμισης και οι αναλογούντες πόροι προς τους οργανισμούς Τ.Α.
β. Δεν υπήρχε το απαιτούμενο προσωπικό και δεν είχε γίνει η προεργασία για τον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών
γ. Δεν είχαν καθοριστεί και δεν είχαν αποδοθεί οι αρμοδιότητες.
Κατόπιν αυτών ο τότε υπουργός Εσωτερικών μετά το Συνέδριο των Περιφερειαρχών στον Πόρο ανακοίνωσε, ότι η διοικητική μεταρρύθμιση αναστέλλεται.
2) Η νέα Κυβέρνηση που προήλθε από τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου του 2009, όπως δεσμεύτηκε προεκλογικώς, προχωρεί στη νέα διοικητική διάρθρωση της χώρας, αυτήν ακριβώς που ξεκίνησε η «Νέα Δημοκρατία» και την άφησε στην μέση. Σύμφωνα με το κείμενο που έδωσε στη δημοσιότητα για διαβούλευση με την προσωνυμία «Πρόγραμμα Καλλικράτης» καταργείται, ύστερα από 140 χρόνια ζωής, ο θεσμός της Νομαρχίας!
Είναι κοινώς παραδεκτό, ότι οι δύο βαθμοί αυτοδιοίκησης, πέρα από τις εγγενείς αδυναμίες, παραλείψεις και αγκυλώσεις διεύρυναν την Δημοκρατία και υπηρέτησαν το κοινωνικό σύνολο. Και μπορούμε να ισχυριστούμε, ότι ο Α βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης λειτούργησε περισσότερο αποδοτικά γιατί του δόθηκαν περισσότερες αρμοδιότητες, περισσότεροι πόροι και κυρίως μεγαλύτερη αυτονομία. Ο Β βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης δεν είχε την ίδια απόδοση γιατί του αφαιρέθηκαν οι αρχικές αρμοδιότητες, δεν του δόθηκαν οι απαιτούμενοι πόροι, δεν ενισχύθηκε με το απαιτούμενο προσωπικό και δεν είχε την ίδια αυτονομία. Η Δαμόκλειος σπάθη πάνω από τους δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης, δηλαδή ο διορισμένος Περιφερειάρχης ήταν πάντοτε τροχοπέδη στην απελευθέρωση και στην ανάπτυξη του θεσμού. Παρά τις κατά καιρούς προσπάθειες, που έκαναν τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας, για να βελτιώσουν την κατάσταση, δεν το πέτυχαν.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα, παρά την ύπαρξη του «Καποδίστρια Ι» και παρά την πρόθεση των δύο κομμάτων να προχωρήσουν στον «Καποδίστρια ΙΙ» και στον θεσμό του αιρετού Περιφερειάρχη δημιουργήθηκε σκόπιμα ή όχι η εντύπωση, ότι απέτυχε ο θεσμός του Β Βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης και μάλιστα η κριτική που ασκήθηκε για το έργο της τις περισσότερες φορές ήταν απαξιωτική.
Εμείς δεν βιαστήκαμε να προσχωρήσουμε στην άποψη αυτή διότι δεν μπορούσαμε να κρίνουμε και να βαθμολογήσουμε τον θεσμό, εφόσον δεν του είχαν δοθεί πλήρως οι αρμοδιότητές του, οι πόροι, το απαιτούμενο, προβλεπόμενο προσωπικό και η μηχανοργάνωση. Εάν υπήρχαν αυτές οι προϋποθέσεις και δεν ανταποκρινόταν ο θεσμός στους στόχους του, τότε θα λέγαμε και εμείς αβίαστα, ότι απέτυχε.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ
Σήμερα η Κυβέρνηση προχωρεί στη νέα διαρθρωτική μεταβολή χωρίς τουλάχιστον ευκρινώς να μας εξηγεί πώς θα πετύχει αφού δεν δίνει απάντηση στα βασικά ερωτήματα: Πού θα βρει τα χρήματα για να προχωρήσει, με ποιο προσωπικό, με ποια οργάνωση;
Εμείς πιστεύουμε, ότι οποιαδήποτε συρρίκνωση της έκφρασης των πολιτών σημαίνει συρρίκνωση της Δημοκρατίας. Γι’αυτό και είμαστε εναντίον του περιορισμού των αιρετών περιφερειακών οργάνων, που καλύπτουν όλους τους γεωγραφικούς χώρους, όλο τον πληθυσμό, όλες τις ιδιαιτερότητες της χώρες μας. Και είναι σχήμα οξύμωρο, όταν εν ονόματι της αποκέντρωσης και της διάχυσης της εξουσίας προς την κοινωνία, συγκροτούμε την ίδια στιγμή υπερμεγέθεις αυτοδιοικητικές μονάδες, όπως είναι οι μεγάλοι, μετά από συγχώνευση δήμοι, οι μητροπολιτικοί δήμοι, οι τεράστιες περιφέρειες. Αυτό δεν είναι αποκέντρωση. Αυτό είναι συρρίκνωση της δημοκρατικής έκφρασης, συμπύκνωση δικαιωμάτων και απαιτήσεων των κοινωνικών ομάδων και δημιουργία απρόσωπων τεράστιων αυτοδιοικητικών μεγεθών!!!
Αξίζει να υπογραμμιστεί, ότι τόσο με τον «Καποδίστρια Ι» όσο και με την επιχειρούμενη τώρα διοικητική μεταρρύθμιση κλονίστηκε και τώρα εξαφανίζεται το σύστημα των κοινοτήτων που ήταν ανέκαθεν για τον ελληνικό χώρο πηγή ανάπτυξης, δημιουργικότητας, πολιτισμού και κοινωνικής συνοχής. Το παράδειγμα π.χ. της Κοινότητας των Αμπελακίων που πέρασε στην ιστορία ως φωτεινό παράδειγμα δημοκρατικής, προοδευτικής, κοινωνικής, συνεταιριστικής και πολιτιστικής έκφρασης επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό μας, ότι η διατήρηση των κοινοτήτων και όχι η κατάργησή τους είναι η δύναμη της ελληνικής κοινωνίας με όλα τα χαρακτηριστικά που έχει.
Παρά τα όσα επιτάσσει η νέα τάξη πραγμάτων και οι επιδιώξεις της κεντρικής εξουσίας σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά η διατήρηση, η ενίσχυση και η ανάπτυξη των κοινοτήτων είναι νομοτελειακά απαραίτητη αφού η ελληνική ύπαιθρος και ειδικότερα η παραμεθόριος περιοχή έχει ερημώσει και έχει εγκαταλειφθεί κατά τρόπο εθνικά επικίνδυνο.
Εκατοντάδες χωριά είναι έρημα. Σπίτια και αρχοντικά ακατοίκητα. Μεγάλες εκτάσεις ακαλλιέργητες ή ενοικιαζόμενες. Σχολεία κλειστά. Βασικές δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες ανύπαρκτες. Δυο τρεις οικογένειες μένουν στα χωριά και όλοι οι μαθητές πηγαίνουν με ταξί ή με λεωφορεία στα κοντινά κεφαλοχώρια ή στους δήμους για να μάθουν τα πρώτα γράμματα. Τι περισσότερο θέλουν οι λαθρομετανάστες και μάλιστα γειτονικών μας χωρών να εγκατασταθούν και να κατοικήσουν μόνιμα σε όλες αυτές τις περιοχές που εγκαταλείψαμε; Το σχέδιο «Καλλικράτης» που έδωσε η κυβέρνηση για δημόσια διαβούλευση επιβεβαιώνει με ακρίβεια ορισμένους από τους ισχυρισμούς μας. Δηλαδή, γιατί πάμε σε έναν «Καποδίστρια ΙΙ» όταν ο πρώτος απέτυχε;
Στο άρθρο 1 παρ. 48 του κειμένου της διαβούλευσης υπογραμμίζεται, ότι η τολμηρή μεταρρύθμιση του «Ι. Καποδίστιριας» «δεν δημιούργησε αποτελεσματικούς Δήμους με οικονομική αυτάρκεια και δυνατότητα άντλησης ιδίων πόρων, ούτε διοικητική ικανότητα με καλά οργανωμένες υπηρεσίες και ανθρώπινο δυναμικό, που να αξιοποιούν τις νέες δυνατότητες και νέες τεχνολογίες για την παροχή ποιοτικά αναβαθμισμένων υπηρεσιών. Για αυτό άλλωστε μόνο σε 212 από τους 1034 πρωτοβάθμιους ΟΤΑ πιστοποιήθηκε η διαχειριστική επάρκεια, αναγκαία προϋπόθεση συμμετοχής στο ΕΣΠΑ.
Επιπλέον, η Πολιτεία δεν στήριξε ουσιαστικά τους νέους ΟΤΑ με πολιτικές προγραμματικής, οργανωτικής και λειτουργικής αναβάθμισης καθώς και με επαρκή χρηματοδότηση, ούτε προχώρησε σε μια σχεδιασμένη, με ενιαίο τρόπο και ολοκληρωμένη αλλαγή του διοικητικού συστήματος της χώρας, με αποτέλεσμα το κάθε βήμα να μένει μετέωρο».
Αλλά και στο άρθρο 1 παρ. 21 στο ίδιο κείμενο τονίζεται, ότι « οι αρμοδιότητες που δόθηκαν στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση ήταν εξαρχής σε μεγάλο βαθμό γραφειοκρατικού διεκπεραιωτικού χαρακτήρα, που δυσχέραναν την αποτελεσματικότητα του θεσμού, παρά τις προσπάθειες των αιρετών, οι οποίοι με περιορισμένα μέσα και προσωπικό, προσπάθησαν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις».
Μετά από αυτές τις διαπιστώσεις ποιος εγγυάται, ότι το νέο σύστημα θα λειτουργήσει καλύτερα εάν δεν του δοθούν τα απαραίτητα εφόδια; Πώς π..χ. η Νομαρχία Αθηνών που σήμερα έχει 1.400 υπαλλήλους από τους 3.000 που προβλέπονται, θα λειτουργήσει καλύτερα ως Περιφέρεια χωρίς το απαιτούμενο προσωπικό; Και πώς θα λειτουργήσει καλύτερα ένας δήμος όταν ενώ σήμερα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του λαού θα λειτουργήσει καλύτερα αν συνενωθεί με άλλους δύο δήμους;
Η συρρίκνωση της αυτοδιοίκησης γίνεται ακόμα μεγαλύτερη. Από 76 διοικητικές, νομαρχιακές ενότητες (54 Νομαρχίες, 3 Διευρυμένες, και 19 Επαρχεία) γίνονται 13 Περιφέρειες. Και από περίπου 1034 δήμους φτάνουμε στους 370 ενώ μειώνονται τα διάφορα ΝΠΔΔ + Ι.Δ. από 6.000 σε 2.000.
Επίσης, στη θέση των σημερινών 13 περιφερειών συγκροτούνται έως 7 Γενικές Διοικήσεις.
Έχουμε υποστηρίξει πολλές φορές, ότι η μείωση του αριθμού των κοινοτήτων και των δήμων και κάθε άλλης αυτοδιοικητικής μονάδας σημαίνει έλλειμμα Δημοκρατίας. Σημαίνει συρρίκνωση της Δημοκρατίας. Αλλά είναι και πολιτική που ξεφεύγει από το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Επειδή πολλοί ισχυρίζονται, για να δικαιολογήσουν τις δικές τους ενέργειες, ότι αυτά που κάνουν, γίνονται στην Ευρώπη και επειδή ανέκαθεν ήμασταν μεταπράτες και ένθερμοι μιμητές των ευρωπαϊκών προτύπων έχουμε τη γνώμη, ότι αυτά δεν γίνονται στην Ευρώπη. Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες διατηρούν πολλές κοινότητες και πολλούς δήμους.
Στο περιοδικό ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, τεύχος 124, σελ. 23 και β) Στην έκδοση-βιβλίο του Υπουργείου Εσωτερικών, Αθήνα 2007.
Παραδείγματα:
Γαλλία 36.684 Δήμοι με μέσο όρο 1.720 κατ/Δήμο
Ισπανία 8.110 Δήμοι με μέσο όρο 5.430 κατ/Δήμο
Γερμανία 12.431 δήμοι με μέσο όρο 6.690 κατ/Δήμο
Ιταλία 8.101 Δήμοι με μέσο όρο 7.270 κατ/Δήμο
Ευρώπη των 15 χωρών συνολικά έχει 73.012 Δήμους με μέσο όρο 5.200 κατοίκων ανά Δήμο
Και η Ελλάδα σήμερα έχει 1034 ΟΤΑ με μέσο όρο 10.200 κατ/Δήμο.
Είμαστε ήδη ως χώρα σε σειρά πληθυσμιακής «υπεσυμπύκνωσης» του μέσου όρου πληθυσμού ανά Δήμο.
Και με την πρόταση των 370 Δήμων θα είμαστε με αναλογία 28.500 κατ/Δήμο.
Πέραν αυτών σημαντικός είναι και ο παρακάτω πίνακας, από τις ίδιες πηγές.
Γαλλία: Το 95% των Δήμων έχει πληθυσμό κάτω των 5.000 κατοίκων.
Γερμανία: Το 75% των Δήμων έχει πληθυσμό κάτω των 5.000 κατοίκων.
Ισπανία: Το 85% των Δήμων έχει πληθυσμό κάτω των 5.000 κατοίκων.
Ιταλία: Το 71% των Δήμων έχει πληθυσμό κάτω των 5.000 κατοίκων.
Φινλανδία: Το 50% των Δήμων έχει πληθυσμό κάτω των 5.000 κατοίκων.
Πέρα όμως από τα αριθμητικά δεδομένα υπάρχει και θέμα συνταγματικό. Το άρθρο 101. παρ. 3 του Συντάγματος αναφέρεται στην κεντρική περιφερειακή διοίκηση, ενώ το άρθρο 102 παρ. 1 αναφέρεται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση δύο βαθμών. Άρα, μετά την ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου ουσιαστικά θα έχουμε δύο περιφερειάρχες. Ο πρώτος θα είναι ο περιφερειάρχης της κεντρικής περιφερειακής διοίκησης, που θα λέγεται γενικός διοικητής, βάση του άρθρου 101 παρ. 3, όπως προκύπτει από το κείμενο που δόθηκε στην δημοσιότητα για διαβούλευση και ο οποίος προφανώς θα εποπτεύει τις περιφέρειες και ο δεύτερος θα είναι ο αιρετός περιφερειάρχης βάσει του άρθρου 102 παρ. 1 ο οποίος θα αναφέρεται στην γενική διοίκηση.
Αυτό σημαίνει, ότι και στην νέα διοικητική αποκέντρωση θα υπάρχει η εποπτεία των αιρετών περιφερειαρχών. Στην ουσία δηλαδή δεν αλλάζει τίποτα. Παρόλα αυτά, οι αυτόνομες αιρετές περιφέρειες, ενώ σε άλλες χώρες δεν θα είχαν πρόβλημα, στη χώρα μας λόγω των ειδικών συνθηκών και της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας υπάρχει κίνδυνος να δημιουργήσουν προβλήματα καντονοποίησης. Τι θα συμβεί π.χ. αν ο αιρετός περιφερειάρχης της Θράκης είναι μουσουλμάνος; Βεβαίως δεν θα συμβεί τίποτε, αν ο μουσουλμάνος αυτός περιφερειάρχης θεωρεί τον εαυτό του Έλληνα πολίτη. Αν όμως πιστεύει και αποδέχεται, ότι είναι Τούρκος, τότε τα πράγματα αλλάζουν. Επομένως, ή θα πρέπει στο προτεινόμενο νομοσχέδιο να μπει η ρήτρα που θα απαγορεύει στους αιρετούς περιφερειάρχες να έχουν αρμοδιότητα για θέματα εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και παιδείας ή θα πρέπει να διασφαλιστεί ο αυστηρός έλεγχός τους από τις Γενικές Διοικήσεις, που ναι μεν θα κατοχυρώνουν την κυρίαρχη άποψη του Κράτους αλλά ελλοχεύει ο κίνδυνος να υπάρχει στα συγκεκριμένα θέματα πιθανή διαφωνία Γενικού Διοικητού και αιρετού Περιφερειάρχη, οπότε δυσχεραίνεται η οποιαδήποτε συνεργασία με απρόβλεπτες δυσάρεστες συνέπειες.
Εδώ, θα πρέπει να προσθέσουμε ακόμη ένα θέμα συνταγματικό που έχει σχέση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Διότι ο νόμος 1850/89 που κυρώνει τον ευρωπαϊκό χάρτη τοπικής αυτονομίας, εξαιρεί το άρθρο 5 του χάρτη που επιβάλλει την υποχρέωση στην Πολιτεία, σε περίπτωση συνένωσης Δήμων και Κοινοτήτων να ερωτώνται οι κάτοικοι αυτών και να αποφασίζουν με δημοψηφίσματα.
Πώς λοιπόν θα προχωρήσουμε στη νέα προσπάθεια διαρθρωτικής αυτοδιοικητικής αλλαγής, όταν υπάρχουν αυτά τα ουσιαστικά προβλήματα;
Η οποιαδήποτε αλλαγή επιχειρηθεί στο υφιστάμενο καθεστώς εάν δεν συνοδευτεί από την παροχή οικονομικών πόρων, προσωπικού και αρμοδιοτήτων δεν θα επιφέρει κανένα θετικό αποτέλεσμα αλλά θα περιπλέξει την υπάρχουσα κατάσταση.
Θα ήταν πιο φρόνιμο είτε ψηφιστεί το νομοσχέδιο είτε όχι να προηγηθεί η ουσιαστική αντιμετώπιση του θέματος και μετά να γίνουν οι αλλαγές.
1. Να δοθεί διετής ή τετραετής παράταση χρόνου, ώστε να γίνει η κατάλληλη προετοιμασία.
2. Να γίνει μελετημένα η μετάταξη του προσωπικού και η μισθολογική του αναβάθμιση.
3. Να οργανωθεί το σύστημα των υπηρεσιών βάσει των υπαρχόντων κτιρίων και των γεωγραφικών, πληθυσμιακών ιδιαιτεροτήτων.
4. Να ολοκληρωθεί η μηχανοργάνωση του συστήματος.
5. Να εξοικονομηθούν οι απαραίτητοι πόροι.
6. Να αποδοθούν όλες οι αρμοδιότητες ώστε να μην υπάρχει επικάλυψη και αμφισβήτηση.
Το να προχωρήσουμε με αυτό τον πρόχειρο και βιαστικό τρόπο, με όλα τα αρνητικά σημεία που αναφέραμε, το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να αλλάξουν οι πινακίδες έξω από τα κτίρια και η λέξη Νομαρχία να αντικατασταθεί από την λέξη Περιφέρεια.
Ενόψει της κατάθεσης του νομοσχεδίου στη Βουλή σχετικά με τις αλλαγές που θα επέλθουν στο χώρο της Αυτοδιοίκησης επικαιροποιούμε τις απόψεις μας για το θέμα αυτό, ως αφορμή ανοικτού διαλόγου:
1) Κατά το παρελθόν και ενώ η κυβέρνηση της «Νέας Δημοκρατίας» προχωρούσε στο «Καποδίστρια 2» είχαμε ταχθεί εναντίον της μεταρρύθμισης για τρεις βασικούς λόγους:
α. Δεν υπήρχαν τα απαραίτητα χρήματα για την υλοποίηση της μεταρρύθμισης και οι αναλογούντες πόροι προς τους οργανισμούς Τ.Α.
β. Δεν υπήρχε το απαιτούμενο προσωπικό και δεν είχε γίνει η προεργασία για τον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών
γ. Δεν είχαν καθοριστεί και δεν είχαν αποδοθεί οι αρμοδιότητες.
Κατόπιν αυτών ο τότε υπουργός Εσωτερικών μετά το Συνέδριο των Περιφερειαρχών στον Πόρο ανακοίνωσε, ότι η διοικητική μεταρρύθμιση αναστέλλεται.
2) Η νέα Κυβέρνηση που προήλθε από τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου του 2009, όπως δεσμεύτηκε προεκλογικώς, προχωρεί στη νέα διοικητική διάρθρωση της χώρας, αυτήν ακριβώς που ξεκίνησε η «Νέα Δημοκρατία» και την άφησε στην μέση. Σύμφωνα με το κείμενο που έδωσε στη δημοσιότητα για διαβούλευση με την προσωνυμία «Πρόγραμμα Καλλικράτης» καταργείται, ύστερα από 140 χρόνια ζωής, ο θεσμός της Νομαρχίας!
Είναι κοινώς παραδεκτό, ότι οι δύο βαθμοί αυτοδιοίκησης, πέρα από τις εγγενείς αδυναμίες, παραλείψεις και αγκυλώσεις διεύρυναν την Δημοκρατία και υπηρέτησαν το κοινωνικό σύνολο. Και μπορούμε να ισχυριστούμε, ότι ο Α βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης λειτούργησε περισσότερο αποδοτικά γιατί του δόθηκαν περισσότερες αρμοδιότητες, περισσότεροι πόροι και κυρίως μεγαλύτερη αυτονομία. Ο Β βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης δεν είχε την ίδια απόδοση γιατί του αφαιρέθηκαν οι αρχικές αρμοδιότητες, δεν του δόθηκαν οι απαιτούμενοι πόροι, δεν ενισχύθηκε με το απαιτούμενο προσωπικό και δεν είχε την ίδια αυτονομία. Η Δαμόκλειος σπάθη πάνω από τους δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης, δηλαδή ο διορισμένος Περιφερειάρχης ήταν πάντοτε τροχοπέδη στην απελευθέρωση και στην ανάπτυξη του θεσμού. Παρά τις κατά καιρούς προσπάθειες, που έκαναν τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας, για να βελτιώσουν την κατάσταση, δεν το πέτυχαν.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα, παρά την ύπαρξη του «Καποδίστρια Ι» και παρά την πρόθεση των δύο κομμάτων να προχωρήσουν στον «Καποδίστρια ΙΙ» και στον θεσμό του αιρετού Περιφερειάρχη δημιουργήθηκε σκόπιμα ή όχι η εντύπωση, ότι απέτυχε ο θεσμός του Β Βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης και μάλιστα η κριτική που ασκήθηκε για το έργο της τις περισσότερες φορές ήταν απαξιωτική.
Εμείς δεν βιαστήκαμε να προσχωρήσουμε στην άποψη αυτή διότι δεν μπορούσαμε να κρίνουμε και να βαθμολογήσουμε τον θεσμό, εφόσον δεν του είχαν δοθεί πλήρως οι αρμοδιότητές του, οι πόροι, το απαιτούμενο, προβλεπόμενο προσωπικό και η μηχανοργάνωση. Εάν υπήρχαν αυτές οι προϋποθέσεις και δεν ανταποκρινόταν ο θεσμός στους στόχους του, τότε θα λέγαμε και εμείς αβίαστα, ότι απέτυχε.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ
Σήμερα η Κυβέρνηση προχωρεί στη νέα διαρθρωτική μεταβολή χωρίς τουλάχιστον ευκρινώς να μας εξηγεί πώς θα πετύχει αφού δεν δίνει απάντηση στα βασικά ερωτήματα: Πού θα βρει τα χρήματα για να προχωρήσει, με ποιο προσωπικό, με ποια οργάνωση;
Εμείς πιστεύουμε, ότι οποιαδήποτε συρρίκνωση της έκφρασης των πολιτών σημαίνει συρρίκνωση της Δημοκρατίας. Γι’αυτό και είμαστε εναντίον του περιορισμού των αιρετών περιφερειακών οργάνων, που καλύπτουν όλους τους γεωγραφικούς χώρους, όλο τον πληθυσμό, όλες τις ιδιαιτερότητες της χώρες μας. Και είναι σχήμα οξύμωρο, όταν εν ονόματι της αποκέντρωσης και της διάχυσης της εξουσίας προς την κοινωνία, συγκροτούμε την ίδια στιγμή υπερμεγέθεις αυτοδιοικητικές μονάδες, όπως είναι οι μεγάλοι, μετά από συγχώνευση δήμοι, οι μητροπολιτικοί δήμοι, οι τεράστιες περιφέρειες. Αυτό δεν είναι αποκέντρωση. Αυτό είναι συρρίκνωση της δημοκρατικής έκφρασης, συμπύκνωση δικαιωμάτων και απαιτήσεων των κοινωνικών ομάδων και δημιουργία απρόσωπων τεράστιων αυτοδιοικητικών μεγεθών!!!
Αξίζει να υπογραμμιστεί, ότι τόσο με τον «Καποδίστρια Ι» όσο και με την επιχειρούμενη τώρα διοικητική μεταρρύθμιση κλονίστηκε και τώρα εξαφανίζεται το σύστημα των κοινοτήτων που ήταν ανέκαθεν για τον ελληνικό χώρο πηγή ανάπτυξης, δημιουργικότητας, πολιτισμού και κοινωνικής συνοχής. Το παράδειγμα π.χ. της Κοινότητας των Αμπελακίων που πέρασε στην ιστορία ως φωτεινό παράδειγμα δημοκρατικής, προοδευτικής, κοινωνικής, συνεταιριστικής και πολιτιστικής έκφρασης επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό μας, ότι η διατήρηση των κοινοτήτων και όχι η κατάργησή τους είναι η δύναμη της ελληνικής κοινωνίας με όλα τα χαρακτηριστικά που έχει.
Παρά τα όσα επιτάσσει η νέα τάξη πραγμάτων και οι επιδιώξεις της κεντρικής εξουσίας σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά η διατήρηση, η ενίσχυση και η ανάπτυξη των κοινοτήτων είναι νομοτελειακά απαραίτητη αφού η ελληνική ύπαιθρος και ειδικότερα η παραμεθόριος περιοχή έχει ερημώσει και έχει εγκαταλειφθεί κατά τρόπο εθνικά επικίνδυνο.
Εκατοντάδες χωριά είναι έρημα. Σπίτια και αρχοντικά ακατοίκητα. Μεγάλες εκτάσεις ακαλλιέργητες ή ενοικιαζόμενες. Σχολεία κλειστά. Βασικές δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες ανύπαρκτες. Δυο τρεις οικογένειες μένουν στα χωριά και όλοι οι μαθητές πηγαίνουν με ταξί ή με λεωφορεία στα κοντινά κεφαλοχώρια ή στους δήμους για να μάθουν τα πρώτα γράμματα. Τι περισσότερο θέλουν οι λαθρομετανάστες και μάλιστα γειτονικών μας χωρών να εγκατασταθούν και να κατοικήσουν μόνιμα σε όλες αυτές τις περιοχές που εγκαταλείψαμε; Το σχέδιο «Καλλικράτης» που έδωσε η κυβέρνηση για δημόσια διαβούλευση επιβεβαιώνει με ακρίβεια ορισμένους από τους ισχυρισμούς μας. Δηλαδή, γιατί πάμε σε έναν «Καποδίστρια ΙΙ» όταν ο πρώτος απέτυχε;
Στο άρθρο 1 παρ. 48 του κειμένου της διαβούλευσης υπογραμμίζεται, ότι η τολμηρή μεταρρύθμιση του «Ι. Καποδίστιριας» «δεν δημιούργησε αποτελεσματικούς Δήμους με οικονομική αυτάρκεια και δυνατότητα άντλησης ιδίων πόρων, ούτε διοικητική ικανότητα με καλά οργανωμένες υπηρεσίες και ανθρώπινο δυναμικό, που να αξιοποιούν τις νέες δυνατότητες και νέες τεχνολογίες για την παροχή ποιοτικά αναβαθμισμένων υπηρεσιών. Για αυτό άλλωστε μόνο σε 212 από τους 1034 πρωτοβάθμιους ΟΤΑ πιστοποιήθηκε η διαχειριστική επάρκεια, αναγκαία προϋπόθεση συμμετοχής στο ΕΣΠΑ.
Επιπλέον, η Πολιτεία δεν στήριξε ουσιαστικά τους νέους ΟΤΑ με πολιτικές προγραμματικής, οργανωτικής και λειτουργικής αναβάθμισης καθώς και με επαρκή χρηματοδότηση, ούτε προχώρησε σε μια σχεδιασμένη, με ενιαίο τρόπο και ολοκληρωμένη αλλαγή του διοικητικού συστήματος της χώρας, με αποτέλεσμα το κάθε βήμα να μένει μετέωρο».
Αλλά και στο άρθρο 1 παρ. 21 στο ίδιο κείμενο τονίζεται, ότι « οι αρμοδιότητες που δόθηκαν στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση ήταν εξαρχής σε μεγάλο βαθμό γραφειοκρατικού διεκπεραιωτικού χαρακτήρα, που δυσχέραναν την αποτελεσματικότητα του θεσμού, παρά τις προσπάθειες των αιρετών, οι οποίοι με περιορισμένα μέσα και προσωπικό, προσπάθησαν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις».
Μετά από αυτές τις διαπιστώσεις ποιος εγγυάται, ότι το νέο σύστημα θα λειτουργήσει καλύτερα εάν δεν του δοθούν τα απαραίτητα εφόδια; Πώς π..χ. η Νομαρχία Αθηνών που σήμερα έχει 1.400 υπαλλήλους από τους 3.000 που προβλέπονται, θα λειτουργήσει καλύτερα ως Περιφέρεια χωρίς το απαιτούμενο προσωπικό; Και πώς θα λειτουργήσει καλύτερα ένας δήμος όταν ενώ σήμερα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του λαού θα λειτουργήσει καλύτερα αν συνενωθεί με άλλους δύο δήμους;
Η συρρίκνωση της αυτοδιοίκησης γίνεται ακόμα μεγαλύτερη. Από 76 διοικητικές, νομαρχιακές ενότητες (54 Νομαρχίες, 3 Διευρυμένες, και 19 Επαρχεία) γίνονται 13 Περιφέρειες. Και από περίπου 1034 δήμους φτάνουμε στους 370 ενώ μειώνονται τα διάφορα ΝΠΔΔ + Ι.Δ. από 6.000 σε 2.000.
Επίσης, στη θέση των σημερινών 13 περιφερειών συγκροτούνται έως 7 Γενικές Διοικήσεις.
Έχουμε υποστηρίξει πολλές φορές, ότι η μείωση του αριθμού των κοινοτήτων και των δήμων και κάθε άλλης αυτοδιοικητικής μονάδας σημαίνει έλλειμμα Δημοκρατίας. Σημαίνει συρρίκνωση της Δημοκρατίας. Αλλά είναι και πολιτική που ξεφεύγει από το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Επειδή πολλοί ισχυρίζονται, για να δικαιολογήσουν τις δικές τους ενέργειες, ότι αυτά που κάνουν, γίνονται στην Ευρώπη και επειδή ανέκαθεν ήμασταν μεταπράτες και ένθερμοι μιμητές των ευρωπαϊκών προτύπων έχουμε τη γνώμη, ότι αυτά δεν γίνονται στην Ευρώπη. Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες διατηρούν πολλές κοινότητες και πολλούς δήμους.
Στο περιοδικό ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, τεύχος 124, σελ. 23 και β) Στην έκδοση-βιβλίο του Υπουργείου Εσωτερικών, Αθήνα 2007.
Παραδείγματα:
Γαλλία 36.684 Δήμοι με μέσο όρο 1.720 κατ/Δήμο
Ισπανία 8.110 Δήμοι με μέσο όρο 5.430 κατ/Δήμο
Γερμανία 12.431 δήμοι με μέσο όρο 6.690 κατ/Δήμο
Ιταλία 8.101 Δήμοι με μέσο όρο 7.270 κατ/Δήμο
Ευρώπη των 15 χωρών συνολικά έχει 73.012 Δήμους με μέσο όρο 5.200 κατοίκων ανά Δήμο
Και η Ελλάδα σήμερα έχει 1034 ΟΤΑ με μέσο όρο 10.200 κατ/Δήμο.
Είμαστε ήδη ως χώρα σε σειρά πληθυσμιακής «υπεσυμπύκνωσης» του μέσου όρου πληθυσμού ανά Δήμο.
Και με την πρόταση των 370 Δήμων θα είμαστε με αναλογία 28.500 κατ/Δήμο.
Πέραν αυτών σημαντικός είναι και ο παρακάτω πίνακας, από τις ίδιες πηγές.
Γαλλία: Το 95% των Δήμων έχει πληθυσμό κάτω των 5.000 κατοίκων.
Γερμανία: Το 75% των Δήμων έχει πληθυσμό κάτω των 5.000 κατοίκων.
Ισπανία: Το 85% των Δήμων έχει πληθυσμό κάτω των 5.000 κατοίκων.
Ιταλία: Το 71% των Δήμων έχει πληθυσμό κάτω των 5.000 κατοίκων.
Φινλανδία: Το 50% των Δήμων έχει πληθυσμό κάτω των 5.000 κατοίκων.
Πέρα όμως από τα αριθμητικά δεδομένα υπάρχει και θέμα συνταγματικό. Το άρθρο 101. παρ. 3 του Συντάγματος αναφέρεται στην κεντρική περιφερειακή διοίκηση, ενώ το άρθρο 102 παρ. 1 αναφέρεται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση δύο βαθμών. Άρα, μετά την ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου ουσιαστικά θα έχουμε δύο περιφερειάρχες. Ο πρώτος θα είναι ο περιφερειάρχης της κεντρικής περιφερειακής διοίκησης, που θα λέγεται γενικός διοικητής, βάση του άρθρου 101 παρ. 3, όπως προκύπτει από το κείμενο που δόθηκε στην δημοσιότητα για διαβούλευση και ο οποίος προφανώς θα εποπτεύει τις περιφέρειες και ο δεύτερος θα είναι ο αιρετός περιφερειάρχης βάσει του άρθρου 102 παρ. 1 ο οποίος θα αναφέρεται στην γενική διοίκηση.
Αυτό σημαίνει, ότι και στην νέα διοικητική αποκέντρωση θα υπάρχει η εποπτεία των αιρετών περιφερειαρχών. Στην ουσία δηλαδή δεν αλλάζει τίποτα. Παρόλα αυτά, οι αυτόνομες αιρετές περιφέρειες, ενώ σε άλλες χώρες δεν θα είχαν πρόβλημα, στη χώρα μας λόγω των ειδικών συνθηκών και της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας υπάρχει κίνδυνος να δημιουργήσουν προβλήματα καντονοποίησης. Τι θα συμβεί π.χ. αν ο αιρετός περιφερειάρχης της Θράκης είναι μουσουλμάνος; Βεβαίως δεν θα συμβεί τίποτε, αν ο μουσουλμάνος αυτός περιφερειάρχης θεωρεί τον εαυτό του Έλληνα πολίτη. Αν όμως πιστεύει και αποδέχεται, ότι είναι Τούρκος, τότε τα πράγματα αλλάζουν. Επομένως, ή θα πρέπει στο προτεινόμενο νομοσχέδιο να μπει η ρήτρα που θα απαγορεύει στους αιρετούς περιφερειάρχες να έχουν αρμοδιότητα για θέματα εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και παιδείας ή θα πρέπει να διασφαλιστεί ο αυστηρός έλεγχός τους από τις Γενικές Διοικήσεις, που ναι μεν θα κατοχυρώνουν την κυρίαρχη άποψη του Κράτους αλλά ελλοχεύει ο κίνδυνος να υπάρχει στα συγκεκριμένα θέματα πιθανή διαφωνία Γενικού Διοικητού και αιρετού Περιφερειάρχη, οπότε δυσχεραίνεται η οποιαδήποτε συνεργασία με απρόβλεπτες δυσάρεστες συνέπειες.
Εδώ, θα πρέπει να προσθέσουμε ακόμη ένα θέμα συνταγματικό που έχει σχέση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Διότι ο νόμος 1850/89 που κυρώνει τον ευρωπαϊκό χάρτη τοπικής αυτονομίας, εξαιρεί το άρθρο 5 του χάρτη που επιβάλλει την υποχρέωση στην Πολιτεία, σε περίπτωση συνένωσης Δήμων και Κοινοτήτων να ερωτώνται οι κάτοικοι αυτών και να αποφασίζουν με δημοψηφίσματα.
Πώς λοιπόν θα προχωρήσουμε στη νέα προσπάθεια διαρθρωτικής αυτοδιοικητικής αλλαγής, όταν υπάρχουν αυτά τα ουσιαστικά προβλήματα;
Η οποιαδήποτε αλλαγή επιχειρηθεί στο υφιστάμενο καθεστώς εάν δεν συνοδευτεί από την παροχή οικονομικών πόρων, προσωπικού και αρμοδιοτήτων δεν θα επιφέρει κανένα θετικό αποτέλεσμα αλλά θα περιπλέξει την υπάρχουσα κατάσταση.
Θα ήταν πιο φρόνιμο είτε ψηφιστεί το νομοσχέδιο είτε όχι να προηγηθεί η ουσιαστική αντιμετώπιση του θέματος και μετά να γίνουν οι αλλαγές.
1. Να δοθεί διετής ή τετραετής παράταση χρόνου, ώστε να γίνει η κατάλληλη προετοιμασία.
2. Να γίνει μελετημένα η μετάταξη του προσωπικού και η μισθολογική του αναβάθμιση.
3. Να οργανωθεί το σύστημα των υπηρεσιών βάσει των υπαρχόντων κτιρίων και των γεωγραφικών, πληθυσμιακών ιδιαιτεροτήτων.
4. Να ολοκληρωθεί η μηχανοργάνωση του συστήματος.
5. Να εξοικονομηθούν οι απαραίτητοι πόροι.
6. Να αποδοθούν όλες οι αρμοδιότητες ώστε να μην υπάρχει επικάλυψη και αμφισβήτηση.
Το να προχωρήσουμε με αυτό τον πρόχειρο και βιαστικό τρόπο, με όλα τα αρνητικά σημεία που αναφέραμε, το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να αλλάξουν οι πινακίδες έξω από τα κτίρια και η λέξη Νομαρχία να αντικατασταθεί από την λέξη Περιφέρεια.
